ODTÜ Yüksek Lisans Öğrencilerinin paneli ilgi odağı oldu

Ege Savunma Havacılık ve Uzay Kümelenmesi’nin organize ettiği ESAS EXPO 23 Savunma sanayi devlerini tedarikçilerle buluşturdu. Aynı zamanda gerçekleşen CETECH Temiz Enerji Teknolojileri Fuarı 6 bin kişiyi ağırladı. Tepekule Kongre Merkezi’nde 3 gün boyunca devam eden organizasyonda akademisyenlerin panelleri katılımcılar tarafından ilgi gördü

TÜBİTAK “Uluslararası Lider Araştırmacılar” bursu programı kapsamında özellikle ‘yerli motor’ ve ‘yanma teknolojileri’ alanında destek vermek üzere Fransa’dan ülkemize gelen ODTÜ’de doktora öğrencisi yetiştiren Prof. Dr. İskender Gökalp’in yüksek lisans eğitimi alan öğrencilerinin  “Savunma Sanayinde Akademik Çalışmaların Yeri” adlı panel katılımcıların ilgi odağı oldu.

ODTÜ Makine Mühendisliği bölümünde yüksek lisans eğitimi alan Tolga Yıldız sıvı yakıtlı roket motorlarında enjektör tasarımı konulu tez çalışmasını, OTDÜ Havacılık ve Uzay Mühendisliği yüksek lisans eğitimi alan Metehan Taşcı,

“Sıvı yakıtlı roket motorlarında akustik ateşleyici tasarımı” konulu tez çalışmasını, ODTÜ Makine Mühendisliğinde yüksek lisans eğitimi alan Emre Böncü, “Gaz türbinlerinde yanma odaları tasarımı” tez konusunu

ODTÜ Makina Mühendisliği yüksek lisans eğitimi alan Çağlar Malyemez,

“Havuz kaynama soğutma sistemlerinin tasarımı” konu tez çalışmaları katılımcılara anlattı.

Paneli değerlendiren Profesör Dr. İskender Gökalp mühendislik alanlarındaki çalışmaların birçok ayağı olduğunu belirtti.

“Gaz türbinleri hem elektrik üretiminde hem de havacılık alanlarında kullanılır”

Öğrencisi Emre Böncü’nün anlattığı  “Gaz türbinleri Yanma Odaları Tasarımı” konusunu örnek veren Gökalp “Biliyorsunuz gaz türbinleri hem elektrik üretiminde hem de havacılık alanlarında yoğun bir şekilde senelerdir kullanılmaktadır. Geçmişi 1791 yılında John Barber adında bir İngiliz vatandaşına verilen patente dayanır. Geçen 232 yıl süresince bu teknoloji bugünkü mükemmeliyet seviyesine ulaştı. Bizler için hüzünlü olan ülkemizin bu süreç içinde son yıllara kadar hiç bir katkısı olmamasıdır. Bilhassa Savunma Sanayinde son yıllardaki çabalar bu sürecin gidişatını değiştirmeye yöneliktir. Ama bu teknolojinin sivil uygulamaları da çok önemlidir. Ayrıca bildiğiniz gibi bu türden karmaşık teknolojilerin sivil uygulamaları ve savunma sektörlerine yönelik uygulama alanlarındaki gelişmeleri birbirlerini beslerler” diye konuştu

Gaz türbini teknolojisinde başarıya ulaşmanın önemine dikkat çeken Gökalp

“Nasıl? Ve nereden dahil olmamız gerektiğinin iyi analiz edilmesi ve tasarlanması gerekmektedir ki bu da kolay ve çabuk olacak bir süreç değildir. Bunu yaparken hem teknolojinin bugün vardığı seviyeye tümüyle hakim olmak, gelecekteki gelişimini iyi kestirmek ve yukarıda bahsettiğimiz çok ayaklı sistemin bütün ayaklarına hakim olmak gerekir.” diye konuştu

“Üniversiteler arası iş birliği”

Ülkemizdeki üniversitelerde “ Yanma bilimi ve teknolojileri” eğitimine dikkat çeken Gökalp, ”Yanma odalarının tasarımında en önemli rol oynayan alt alanlardan bir tanesi elbette yanma bilimi ve teknolojileridir. Bu alan ülkemizde en az bilinen ve öğretilen alanlardan bir tanesidir. Bunun neden böyle olduğu da araştırılmalıdır. Dolayısıyla bu ayağın yani üniversitelerimizde yanma bilimi ve teknolojileri eğitiminin yaygınlığını ve kalitesini dünyadaki benzer eğitimlerin en üst seviyelerine getirmek gerekmektedir. Elbette ülkemizdeki her üniversitede bu seviyede yanma derslerinin verilmesi gerekmemektedir, ama üniversiteler arası iş birlikleri sayesinde bu eğitimden faydalanacak öğrenci sayısı artırılabilir. Gerekirse ilk seneler için yurt dışından hocalardan da destek alınabilir. Her halükarda yanma bilimi ve teknolojileri konularına hakim mühendisleri yetiştirmemiz elzemdir.” diye konuştu

“Modern imalat teknolojilerinin geliştirilmesi”

Modern imalat teknolojilerinin geliştirilmesi ve kullanılmasının önemine değinen Gökalp “Gaz türbini yanma odalarının tasarımı sadece yanma bilimini yani kimyasal tepkimeli çok fazlı ve çok bileşenli, türbülanslı, yüksek sıcaklıkta ve yüksek basınçlı akışların deneysel ve sayısal çalışmalarını kapsamamaktadır. Yanıcı karışımın oluşturulması için gereken enjektör ve yakıcı teknolojileri ile birlikte yüksek sıcaklık ve basınçlara ve korozyona dayanacak malzemelerin ve soğutma teknolojilerinin geliştirilmesi ve katmanlı üretim gibi modern imalat teknolojilerinin geliştirilmesi ve kullanılması da fevkalade önemlidir. Bu alt bilim ve teknoloji alanlarının eğitiminin de en üst seviyelerde sağlanması gerekmektedir” dedi

“Test Merkezleri ve AR-GE İyileştirilmeli”

Mühendislerin dünya pazarından pay alacak teknolojiler geliştirebilmesi için

yapılması gerekenleri anlatan Gökalp “ Bu karmaşık ve bilimler arası eğitimlerle güçlenen mühendislerimizin yenilikçi yani hem ülkemizin ihtiyaçlarına cevap verebilecek hem de dünya pazarlarından pay alabilecek teknolojiler tasarlayabilmeleri için gereken bir diğer ayak da bu teknolojilerin geliştirilip test edileceği ve en iyileştirileceği Ar-Ge laboratuvarlarının ve altyapılarının oluşturulması, insan kaynakları ve teçhizatlarla donatılması ve sürekli olarak desteklenmesidir. Üniversiteler veya araştırma merkezleri dahilinde elbette eğitim amaçlı laboratuvarlar kurulmalıdır ama buralarda sistemsel araştırmaların yapılması çeşitli nedenlerden dolayı zordur. Bu Ar-Ge merkezlerinde yanma biliminin ve yardımcı bilim alanlarının ana kavramlarının eğitilenler tarafından iyice özümsenmesini sağlayacak çalışmalar yapılmalıdır. Mesela yanıcı bir karışımın laminer ve türbülanslı alev hızı nedir? nasıl ölçülür? hangi modern, lazerli veya değil, ölçme tekniklerini kullanmak gerekmektedir, bu yanma özellikleri hangi parametrelerden etkilenmektedir, hangi teorik ve sayısal tekniklerle analiz edilebilirler ve öngörülebilirler konularının eğitilenlere bu laboratuvar veya merkezlerde aktarılması gerekmektedir” şeklinde konuştu

Teknolojinin ürüne dönüşmesi için çalışmaların uygulama koşulları altında yapılması gerektiğini belirten Gökalp,”Mesela atmosferik basınçta elde edilen sonuçların gaz türbini yanma odalarının çalıştığı basınçlara ölçeklendirilmesi nerdeyse imkânsızdır. Bu çalışmalar yüksek hız, yüksek sıcaklık, basınç ve debi koşullarında ve nihai teknolojiye yakın yanma odası geometrileri kullanılarak yapılmalıdır. Bu gerekliliklerin yerine getirilmesi kapsamlı, yüksek donanımlı, önemli yatırım desteği isteyen altyapılar gerektirmektedir. Bunların yurt dışı örnekleri Fransa’daki ONERA, Almanya’daki DLR, ABD’deki NASA merkezleridir. Bunlar bir nevi “mükemmeliyet merkezleridir”, ve bilgi birikimini yenilikçi teknolojiye dönüştürmek için sanayinin, kamu Ar-Ge merkezlerinin ve üniversitelerin güdümlü projeler kapsamında beraber çalıştıkları mekânlardır. Bu türden merkezlere ülkemizde acilen ihtiyaç vardır. Yanma alanında bunların sayısısın diyelim 5’den fazla olmasına gerek yoktur. Var olan altyapılar bu türden mükemmeliyet merkezlerine evrilebilir, örneğin TÜBİTAK- SAGE, TEİ, TÜBİTAK -MAM gibi. Bu merkezlerin varlığı ile bu konularda yenilikçi, rekabetçi teknolojilerin ve ürünlerin geliştirilmesi birebir ilişkilidir.” şeklinde konuştu

“Var olan teknolojinin kırılgan noktalarına odaklanmak gerekmektedir”

Teknoloji geliştirmek için var olan teknolojinin kırılgan noktalarına odaklanmak gerektiğini belirten Gökalp, “Şimdiye kadar kullandığımız Gaz Türbini Yanma Odaları Tasarımı örneği ile devam edecek olursak, böylesi kırılgan noktalar vardır. Birincisi, gaz türbinlerinin karbonsuzlaştırılmasıdır. Yani karbondiyoksit salımlarının azaltılması hatta sıfırlanmasıdır. Bunun sağlanmasının yollarından bir tanesi, elektrik üreten gaz türbinlerinde yakıt olarak doğal gaz yerine hidrojen veya hidrojen katkılı yakıtların (linyitlerimizin gazlaştırılması ile elde edilebilecek sentetik gaz gibi) kullanılmasıdır. Başka kimyasal enerji dönüşümü teknolojilerini olduğu gibi, gaz türbini teknolojisini de önemli ölçüde etkileyecek bu dönüşümün önü henüz açıktır ama acele edilmelidir” dedi

“Sürdürülebilir Havacılık Yakıtları”

Kamu ve özel sektör kuruluşlarının ortak çalışma alanlarını yaratmaları gerektiğini belirten Gökalp “Bu gelişmenin her alanına, eğitimden, araştırmadan mükemmeliyet merkezlerine, acilen kamu ve özel sektör paydaşlarının kaynak ayırmaları ve ortak çalışma ortamlarını yaratmaları gerekmektedir. Gaz türbinlerinin havacılık uygulamalarında ağırlıklı olarak yine fosil kaynaklı ama sıvı yakıtlar kullanılmaktadır. Bu uygulama alanında da karbonsuzlaştırma gerekliliği zorunlu bir gerçeğe dönüşmüştür. Sivil havacılıkta kullanılan sıvı yakıtların 2025 yılından itibaren her sene artan oranda fosil kaynaklı olmayan yakıtlar içermesi gerekmektedir. Bu yeni yakıtlara “Sürdürülebilir Havacılık Yakıtları” diyoruz ve genellikle organik atıkların dönüştürülmesi ile üretilmelerini hedefliyoruz. Bu alanın önü de henüz açıktır, hem bu yeni yakıtların üretim teknolojilerinin geliştirilmesi, hem de bu yakıtların bugün kullanılan fosil kaynaklı kerozen tipi yakıtların yanma özelliklerini sağlamaları açılarından.” diye konuştu

Sanayi ve akademi etkileşiminde yüksek lisans öğrencilerinin önemine dikkat çeken Gökalp “Anlaşılacağı gibi, bu oturumun konusu yukarıdaki dönüşümler için ve ülkemizin bu dönüşümlere katkı vermesi için gereken sanayi – akademi (eğitim ve araştırma boyutlarıyla) etkileşimlerinin bugünkü durumu ve geleceği hakkında düşünmeye teşvik etmektir. Bu sürecin tam göbeğinde bulunan yüksek lisans öğrencisi arkadaşlarımızın sunumlarından gördüğümüz gibi, durum hiç de umutsuz değildir. Bütün paydaşların seferberliği ile daha da iyileştirileceğinden şüphem yoktur.” diye konuştu.