Bilecik, tarihin eski dönemlerinden bu yanatarihe yön vermiş, Selçukluların bir boyu olan Kayıların 400 çadırlık bir oba ile gelip otağını kuruduğu şanlı Osmanlı İmparatorluğuna ev sahipliği yapmışayrıca milli mücadele yıllarında topyekün vermiş olduğu mücadelelerden dolayı da kurtuluşun şehridir.Ayrıca Çanakkale’de Dumlupınar’da İnönü’de olduğu gibi bağımsızlığını ve egemenliğini korumak için canı pahasına yurdunu, toprağını terketmeyerek direnen insanların var olduğu kutsal topraklardır. Öncelikle milli mücadele yıllarında kuruluş ve kurtuluşun şehri Bilecik’in yaşamış olduğu acılara değinmek istiyorum.
Bilecik şehri,milli mücadele yıllarında büyük felaketlere maruz kalmıştır. 3 defa Yunan işgali altında kalan şehir, ekonomik ve sosyal yönden büyük sarsıntı geçirmiştir. 8 Ocak 1921’de şehir Yunan kuvvetleri tarafından işgal edildi ancak 1. İnönü savaşı neticesinde Yunanlılar geri çekilmek zorunda kaldılar. İkinci işgal ise 13 Temmuz’da oldu ve çok kısa sürdü; ancak hemen sonra 22 Temmuz’daki üçüncü işgal başladı, 6 Eylül 1922’ye kadar devam etti. İşgal sonucunda Bilecik binlerce şehit vermiştir.İşgalden sonra Yunan kuvvetleri şehri boşaltırken büyük bir yangın çıkardılar. İşgal sırasında ve işgalden sonra şehri boşaltırken çıkardıkları yangın sonucunda Osmanlı dönemi yerleşiminin yoğun olduğu bölgede1956 ev, 331 dükkan, 18 han, hamam, imarethane, fabrikalar, hükümet konağı, camiler ve daha birçok mimari yapı işgalde yıkılmış ve zarar görmüştür.6 Eylül 1922’de düşman işgalinden sonra Bilecik, adeta küllerinden yeniden doğarak, 20 Nisan 1924’te il statüsü kazanmıştır.Bu haftaki yazımda ise işgal yıllarında büyük tahribatlardan sonra günümüze yıkık minareleri ile ulaşmış Ak Kaldırım, Emirler ve Karacalar camii hakkında bilgiler aktaracağım.
AK KALDIRIM CAMİİ
Yapı Bilecik merkez, İstiklal Mahallesi, Belediye Sokakta bulunmaktadır.
Sadece minaresi günümüze ulaşan caminin yerinde şimdi evler bulunmaktadır. Minare
evler arasına sıkışmış durumdadır. Kitabesi bulunmayan yapının mimarı ya da banisi belli
değildir. Mimari, plan, malzeme ve süsleme bakımından herhangi bir bilgiye sahip
olmadığımıziçin Orhan Gazi dönemi eserlerinebenzediğinden Orhan Gazi Camiyle aynı dönemde yapılmış olabilir.Minarenin kaide, pabuç ve gövde kısmı sağlam olup petek kısmının bir bölümüyıkılmıştır.Minarenin inşasında Moloz taş ve tuğla malzemekullanılmıştır.Silindirik bir gövdeye sahip olan minarenin kaide kısmının hemen üzerinde ve şerefeninaltında süsleme olarak birer adet bilezik bulunmaktadır.
Demirkorkuluklu şerefenin alt kısmı sekiz adet kirpi saçak kornişle doldurulmuştur.
Yapının minaresinin kalan kısmına bakılarak döneminde çağdaşları kadar gösterişli ve
abidevi bir cami olduğu anlaşılmaktadır.
EMİRLER CAMİİ
Bilecik Merkezde Emirler Mahallesinde bulunmaktadır.Yapım tarihi kesin olarak bilinmeyen camiyi plan, malzeme ve teknik açıdan erkenOsmanlı dönemine tarihlendirebiliriz.
Dikdörtgen bir plana sahip olduğu anlaşılan yapı, yunan işgali sırasında yıkılarak
harabe haline getirilmiştir. Yapının büyük kısmı yok olarak az bir bölümü günümüze
ulaşabilmiştir. Yapının sadece güney ve doğu duvarı ile minare kalıntıları bulunmaktadır
Minaresi kare bir kaide üzerinde yükselen silindirik gövdeden oluşmaktadır. Kaide kısmı
düzgün kesme taş, pabuç kısmı almaşık olarak inşa edilmiştir. Tek şerefeli olan
minarenin alt kısmı beş sıra kirpi kornişle doldurulmuştur. Demir bir korkuluğu vardır. Minareninbugün külah kısmı bulunmamaktadır.
KARACALAR CAMİİ
Cami, eski Bilecik Şehri Emirler Mahallesinde yer almaktadır.
Yapının banisi, mimarı ve yapım tarihi belli değildir. Cami eski Bilecik şehrinde
bulunan diğer minarelerle yapı bakımından aynı özellikte olmasından dolayı Erken Osmanlı
Döneminde yapılmış olma ihtimali vardır.Karacalar Camii’nde vadide bulunan diğer minarelere göre farklı malzemekullanılmıştır. Diğer minarelerin gövde kısmında sadece tuğla malzeme kullanılırkenKaracalar Camii gövdesinde farklı olarak kesme taş ve tuğla malzeme kullanılmıştır.Caminin güney duvarının bir kısmı ile minaresi ayakta kalabilmiştir. Beden duvarımoloz taş malzeme arasına ahşap hatıllarla örülmüştür. Minarenin kare planlı kaide kısmı vepabuç kısmı kaba yönü taş malzemeyle oluşturulmuş olup gövde kısmında bir sıra kesme taşüç sıra tuğla malzeme kullanılarak almaşık duvar tekniği uygulanmıştır.
Tek şerefeli olan minarenin pabuç kısmının hemen üzerinde ve şerefe kısmının altında
bilezik vardır. Şerefenin alt kısmı yedi sıra kirpi saçak kornişle doldurulmuştur. Petek kısmı
gövdeye daha ince tutularak sadece tuğla malzeme kullanılarak oluşturulmuştur. Külah kısmı yıkılmıştır.
Geçtiğimiz yıl içerisinde Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından Emirler, Karacalar ve Osmangazi Camileri ve Emirler, Süleyman Paşa hamamlarının restorasyon ve konservasyonu yapıldı. Bilecik Belediyesi tarafından eski dönem yerleşim düzeni bozulmayacak şekilde gerekli kurul onayları alındıktan sonra tarihi camiler, yapılar, Osmanlı Padişahları Tarih Şeridi ve Şeyh Edebalı Türbesi arasında bağlantı yolları yapılması hedeflenmektedir.Osmanlı dönemi yerleşimi olan bu bölge de eski dönem yaşantısını turistlere ve turizmcilere yaşatmak, gelecek nesillere aktarmak ve o havayı teneffüs etmelerini sağlamak amacıyla bölge, turizm cazibe merkezi haline getirilmesi amaçlanmaktadır.
Kaynakça
1) ÖZTÜRK, Saidi Tanzimat Döneminde Bir Anadolu Şehri Bilecik, 1996
2) UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, 1982
3) ÜNAL Selma, Bilecik’te Osmanlı Dönemi Yapıları, 2008