“Geçmiş zaman olur ki, hayali cihan değer!”… Hatıra ile avunmayı telkin etse de güzel bir söz. Hele yeri geldiğinde… Ama bana, gelecek için ümit ifade eden “Bir hayal ki, cihan değer!” demek, daha mânâlı gelir…

Öğretmen okulunda bazı hocalar bize, hayalci olmayın; gerçekçi olun diye nasihat ederlerdi. Doğruluğu ispatlanmış gerçeklerin peşinden gitmeliymişiz... “Mürşit” onlarmış. Ötelerden geldiği düşünülen hayallere göre değil, mutlak gerçeklere göre yaşamalıymışız. Zira hayat mücadele imiş... Hayallerle uyuşursak, yenilirmişiz. “Daldığımız” hayır “daldırıldığımız” hayalcilikten bizleri, biz yarının gençlerini (dolayısıyla da vatanı) kurtarmak, onların görevi imiş. “Meselâ masallar…” diye başlarlardı… Yüzyıllarca millet, masallarla uyutulmuş... Gerçeklerden kopmanın sonucu da hayal kırıklığı ve geri kalmak olmuş…

Süpermen, örümcek adam gibi olmayacak hayallere dalmakla, halüsinasyon görmekle; hayal gücünün ayrı şeyler olduğunu nasıl anlayamazlardı koskoca öğretmenler… Hayal kurmanın, insanî bir özellik olduğunu nasıl bilmezlerdi?.. Onlar hiç mi hayal kurmuyorlar? En azından bizim, hayallerindeki gençler olmamızı hayal etmeliler. Çocuk halimle beni huzursuz eden sözleri, bu kadar rahat ve kendilerinden emin şekilde söyleyebilmelerini anlayamıyordum. Hele madde olmayan hayal gücünü, madde olan afyon sanmalarını anlayamıyordum. “Ötelerden” demenin, inanca uzandığını nasıl anlayamazlardı? Masalın “safsata” olmasının izahı, bu kadar basit olmamalı... Resmî görüş budur, başka şeylere kapılıp zehirlenmeyin (ve suç da işlemeyin) diyen kurumlu ve tehditkâr edalarını, göz göze gelip de tasvip etmiş olmamak için sıramda nasıl büzülüp yere baktığımı unutamam. Hissediyordum ki, maksat masal değil; bunlar bağcıyı dövmek istiyorlar. Köyümde masal dinlediğim kişilerin ne büyük sanatkâr olduklarını, o gün bile hissetmiştim ve onlar gözümde daha da büyümüşlerdi.

Masalda uçan halı olmasaydı, uçak icat edilebilir miydi? Sihirli aynada sevgiliyi görmek… Saçından iki tel verip, bunları birbirine sürtünce, sevgilinin yanında oluvermek… Sihirli küre… Dünya güzelini gösteren ayna… Öpücükteki sır… Şifalı elma… Adımını ufka atan atlar… Sabır taşını çatlatan çileler… Sevdikleri uğruna devlerle savaşan, hattâ can veren kahramanlar… Konuşan hayvanlar… Vesaire, vesaire… İnsan; ufku geniş mahlûk… (Şopenhavr), bunun bir lütuf olduğunu hissediyor: “Haydi ben dilediğimi işlemekte serbest olayım; acaba dilediğimi dilemekte hür müyüm?”.

Hayal gücü o kadar insanî ki, toplumların bile hayali var. İstanbul’u fethetme hayali; kaç milleti, kaç ferdi kaç yüzyıl harekete geçirdi ve nasıl gerçekleşti, bir düşünün. İdealle hayal, iç içe... Bana öyle gelir ki, milletimizde dünyayı nizamlama ve bunu mümkün kılacak iman hayali olmasaydı, İslâm’la bu kadar kolay hemhal olunamazdı. Demek ki hayal, ideali çeken, besleyen ve yarının gerçeklerini taşıyan bir tohummuş… Destanımızda “Yukarıdaki mavi gök, aşağıdaki yağız yer yaratıldığında ikisi arasında da insanoğlu yaratılmış; insanoğlunun üzerine de, atalarımız Bumin-Kağan ile İstemi-Kağan, han olarak oturmuşlar” deniyor ve Oğuz Kağan da, “yeryüzünün dört köşesinin kağanı olsam gerektir” diyor… Yine Göktürk kitabelerinde, “Mavi gök çökmedikçe, yağız yer yarılmadıkça senin ilini ve töreni kim bozabilir” diye meydan okunuyor. Müslüman olduktan sonra Karahanlı ve Selçuklu merdivenlerinde yükselip Osmanlı ihtişamına ermekte, bu hayallerin İslâm potasında Allah adını yeryüzüne yaymak idealine yükselmesinin hiç mi payı yok? Ve hayalden bir gömlek üstün Osman Gazi’nin rüyası’nın hiç mi payı yok… Böyle hayalleri olmayan İslâm milletleri ortada…

Büyük veliden, Allah için gaibden bahsetmenin yersizliği yolunda bir cümle duyanlar, onun ‘Allah gaibi bilmez’ dediğini sandıkları için donup kalıyorlar. Veli izah ediyor: “Allah için gaip diye bir şey yoktur”. Hayal gücü, yarın ümidi olan “insan”a; “Ol!..” iradesi kâfi gelen Yaratıcı’nın ihsanlarından biri. Cenneti, bu sayede tahayyül edebiliyoruz. Cehennemi düşünmek sayesinde günahtan kaçabiliyoruz. Hayal, o kadar iyi şeyler için ki, rahatça ‘cenneti hayal etmek’ diyebiliyoruz da, ‘cehennemi hayal etmek’ deyince şöyle bir duruyoruz. Hayalgücü olmasa, cennetin hayalimizi aşan nimetlerle donatıldığını, cehennemde hayalimizin alamayacağı azaplar bulunduğunu anlayabilir miydik? Her şeyden mühimi, Allah sandığımız her şeyin O’na perde olduğunu anlayabilir miydik? O’nun, hayalin de üstünde olduğunu bilmek için hayal gücüne muhtaç değil miyiz?

Hayal kuralım hayal!.. Umulur ki, dua yerine geçer… Duaya hevesimiz ve şevkimiz artar. Hayal gücünü veren Rabb’in ve Elçisi’nin (sav) rızasını kazanmanın hayalini kuralım… Hayallerimizin merkezine bunu alalım. Gayretimiz artar. Milletçe, mazide hayalimizi gerçeğe döndürdüğüne bakıp şükredelim ve ona göre hayal kuralım… O takdirde, nasıl gerçekleştirilebileceğini düşünebiliriz…

Hayal kuralım, hayal; hakikati gelir!..