Merhaba kıymetli okurlar;

Bilecik şeyh Edebali Üniversitesi Ziraat ve Doğa Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi olarak fakültemizde yürütülen akademik çalışmalar ve bilimsel araştırmalar sonucun sonucunda elde edilen bilgi ve tecrübelerin kamuoyu ve tarımsal üretim yapanlara haftalık köşe yazıları ile aktarmaya çalışacağım. İlk olarak 2022 yılı ilk çeyreğinde hizmete sunulan toprak analiz laboratuvarında analiz yaptıracaklara sağlıklı sonuçlar için izlemeleri gerek yol ve yöntemleri detaylı olarak ifade edeceğim.

Toprakların Verimlilik Durumlarını Tespit Etmek Amacı ile Numune Alınmasının Önemi

Tarımsal üretimde amaç; mümkün olan en yüksek verimi en kaliteli ürünü elde etmektir. Bu amaca ulaşmak için en etkili faktör; DENGELİ ve DÜZENLİ gübreleme yapmaktır. Bu ise ancak TOPRAK ANALİZİ ile mümkündür.

Toprak analizi, bitki besin maddesi düzeylerini belirleyerek, o toprakta yetiştirilecek bitkilerin gereksinim duyduğu gübrenin cinsini ve miktarını ortaya koymaktır. İyi bir gübreleme, ancak bitkinin gereksinim duyduğu gübre cinsinin ve miktarının bilinmesi, bu gübrelerin en uygun zaman ve şekilde toprağa uygulanması ile mümkündür.

Analiz sonucuna göre gübre kullanımı çiftçi için en ekonomik yoldur. Analize dayanmadan gerçekleştirilen gübreleme toprağa, çevreye, ekonomiye ve çiftçinin bütçesine zarar verecektir.

Gübreleme Yapılmazsa

Toprak Analizi Yaptırmadan Gübrelemenin Sakıncaları

1- Bitkinin ihtiyacından fazla gübre kullanılabilir.

Bu bitkinin verimini ve ürün kalitesini olumsuz etkiler. Topraktaki diğer bitki besin maddelerinin alımını engeller.

2- Bitkinin ihtiyacından az gübre kullanılabilir.

Bu durumda bitki gübreden tam olarak yararlanamaz. Verim ve kalite düşer.

3- Yanlış zamanda, yanlış cins ve miktarda gübre kullanılabilir.

Yanlış gübre cinsi bitkinin verimini düşürebilir veya bitki veriminde hiçbir artış olmayabilir. Bu yüzden de gübreye sarf edilen para boşa gider.

4- Topraklarımız verimsizleşir.

Numuneyi Doğru Almak

Toprak analizi sonuçlarının beklenen faydaları sağlayabilmesi için toprak örneklerinin mutlaka usulüne uygun olarak alınması gereklidir. Usulüne göre alınmamış bir toprak numunesi, analizleri çok hassas bir şekilde ve en ileri yöntemler uygulanarak yapılmış olsa bile analizden elde edilen sonuç hiçbir değer taşımaz. Bu nedenle doğru numune almak çok önemlidir.

Toprak numunesi tarla veya bahçeyi iyi temsil etmelidir. Laboratuvara gelen toprak numunesinin az bir kısmı üzerinde yapılan analizlerin sonucu geniş bir alana uygulanmaktadır. Bu nedenle toprak numunelerinin, alındıkları alanların toprak özelliklerini tam olarak yansıtacak şekilde alınmasına çok dikkat edilmelidir. Tarlanın rastgele her yerinden toprak numunesi alınmaz.

Nerelerden Toprak Numunesi Alınmaz?

•             Harman yeri veya hayvan yatmış olan yerler,

•             Sap, kök veya yabani otların yığın halinde yakıldığı yerler,

•             Tarlanın tümsek veya su birikmesi olan çukur noktalarında,

•             Dere, orman, su arkı ve yollara yakın arazi kısımları,

•             Sıraya ekim yapılan ürünlerde sıra üzeri,

•             Hayvan gübresinin bulunduğu yerler,

•             Önceden gübre yığılmış yerler,

•             Binalara yakın alanlar,

•             Eski çit yerleri,

•             Yol kenarları,

•             Ağaç altları (Tarla tarımı yapılan yerler için),

•             Karınca ve köstebeklerin toprak yığdığı yerler,

•             Hafriyat veya arazi tesviyesi yapılan yerler, araziyi temsil etmediği için bu noktalarda numune alınmaz.

•             Tarla içinde küçük bir kumlu saha varsa ve buradan da numune almak gerekiyorsa ayrı bir numune olarak alınmalı, tarlanın diğer bölümlerinden alınan numunelerle karıştırılmamalıdır.

Toprak Numunesi Alınma Zamanı ve Derinliği

Toprak örnekleri seracılıkta ve tek yıllık bitki yetiştiriciliğinde ekim veya dikimden, yetişmiş meyve ağaçları için ise gübreleme zamanından yaklaşık 1-2 ay önce alınmalıdır. Don olan günlerde ve çamurlu araziden toprak numunesi alınmaz. Numune alınacak yerin toprağı ayağa yapışmayacak kadar kuru veya tavlı olmalıdır.

Numune alma derinliği, toprağın işleme derinliğine göre değişir. Gübreleme yönünde bizi daha çok işlenen toprak tabakası ilgilendirir. Çünkü tarla bitkilerinin çoğu besin maddelerini bu kısımdan alır. Gübreleme maksadıyla toprak numunesi 0-30 cm derinliğinden alınmalıdır.

Meyve bahçelerinde 0-30 cm derinlikten numune alınmalıdır. Toprak örneği alırken örneklemenin ağaç tacı izdüşümünden yapılması gerekmektedir. Alınacak numune sayısı ve derinliği ağacın cinsine ve yaşına göre değişir. Eğer ağaç dikimi ve benzeri amaçlarla numune alınacaksa, 0-30, 30-60, 60-90 cm’den örnek alınmalıdır.

Örnek Toprak Nasıl Alınır?

Tarlanın bir ucundan girerek öbür ucuna kadar örnekler alınarak ilerlenir. Ancak bu örnekler tarlanın bir ucundan öbür ucuna doğru düz bir çizgi üzerine ilerleyerek dosdoğru olmayıp zig-zaglar yaparak alınmalıdır. Numune alınacak tarlayı iyi temsil etmesine dikkat edilmelidir.

Örneği alınacak toprağın üzerindeki ot, sap gibi şeyler el ile temizlenir. Numune alınacak kürek ile topraktan V harfi şeklinde bir çukur açıp, daha sonra bu çukurun düzgün tarafından takriben 3-4 cm kalınlığında bir toprak dilimi alınmalıdır. Numune toprak yüzeyinden itibaren 15-20 cm derinlikten alınır. Bahçe küreği üzerindeki toprak numunesinin sağında solunda tıraşlanır. Alınan numunenin üst kısmının atılmamasına dikkat edilerek 8-10 ayrı yerden alınan topraklar bir bez üzerine veya bir kova içerisinde iyice karıştırılmalıdır.

Karıştırırken keseklerin iyice parçalanması sağlanmalı, ele geçen bitki ve taş parçaları temizlenmelidir.

Sonra kova içerisinde iyice karışmış olan topraktan yanımızda götürdüğümüz numune naylon veya bez torbaya 1-1,5 kg kadar toprak örneği konur. Alınan numune etiketlenerek en kısa sürede analiz yapılacak laboratuvara ulaştırılır.

Meyve bahçelerinde numune alırken ağaç taç izdüşümü üzerinden ağaç büyüklüğüne göre 2-4 noktadan numune alınmalıdır. Numuneler 0-30 cm derinlikten alınmalıdır. Yeni tesis edilecek bahçelerde ise numuneler 0-30 cm, 30-60 cm ve 60-90 cm derinliklerden ayrı ayrı alınarak farklı torbalara konularak etiketlenmelidir. Bu karışımlardan en fazla 1,5 kg toprak örneği iri taş, çöp ve diğer yabancı maddelerden temizlenerek ayıklanır, etiketlenerek bir numune torbasına konulur ve vakit geçirmeden laboratuvara ulaştırılır.

Üniversitemizde Verilen Hizmet

Gelen örnekler üniversitemizde kayıt altına alınır. Analizleri yapılarak sonuçlar rapor halinde 15 gün içinde çiftçiye verilir. Analiz sonuçları bakanlığın hazırlamış olduğu yazılım ile; toprak analiz raporlarında saf madde olarak tavsiye edilen azot, fosfor ve potasyum miktarlarını vermektedir. Ayrıca kullanılacak gübre çeşidine göre dönüşümleri yapılarak çiftçinin doğru kullanacağı şekilde rapor verilmektedir.