Değersizlik duygusu kişinin kendisini beceriksiz, işe yaramaz, istenilmeyen, önemsiz, değersiz biri olarak görmesidir. Kişinin bu değersizlik duygusu yaşamının bir çoğu alanına kaymış durumdadır. İş yaşamına , sosyal yaşamına, sevgilisine, eşine, ailesine. Peki bu örnekleri ne şekilde görürüz.
Değersizlik duygusu yaşayan kişinin ilişkideki durumu; kişi partnerinden değer görmese de ilişkisini sürdürmeye devam eder. Çünkü sonucunda yalnız kalacaktır yalnız kalınca belki onu kimse beğenmeyecektir bu sebeple partnerine bağımlı şekilde ilişkisini sürdürmeye devam edecektir. Ya da ben zaten değersiz bir kişiyim diyip erkek kız partnerinden ya da kız erkek partnerinden uzakta yaşamayı seçebilir.
Değersizlik duygusu yaşayan kişiler bazen karşı tarafı aşırı yüceltirler çünkü kendisi yeterince iyi değildir. Ya da tam tersine karşı tarafı aşırı aşağılarlar. Sürekli aşağılayan bir kişi de aslında aşığılanmaktan korkuyordur. Bazen karşıdaki kişinin en büyük hatasını yok eder bazen karşıdaki kişinin en küçük hatasını devleştirir. Gözünde yok ettiği kişi birden tanrı olmuştur ya da gözünde tanrı olan bir kişi birden yok olmuştur. Yüceltir ya da devirir. Halbuki değersizlik duygusu yaşayan kişinin karşı tarafı yüceltmesiyle ya da karşı tarafı devirmesiyle karşı taraf ne yücelir ne de devrilir. Kendisi sağlam olan bir kişi değersizlik duygusu yaşayan kişinin ifadesiyle devrilmez ya da kişi kendisi devrikse karşı tarafın ifadesiyle devrilir.
Sürekli üstün olmalıdır. Örneğin para gücü. En çok para onda olmalıdır. Parayla değer görebileceğini düşünür. Bu sebeple onu o yapan tek değer artık para olmuştur. Kendisini para olarak düşük gördüğü ortamlardan uzak yaşar. Sadece kendisinin para anlamında güç kurabileceği yerde barınır. Para örneğini çoklaşırabiliriz örneğin para yerine güzellik, akademik kariyer, iyi bir konuşmacı olmak gibi.
Asla hata yapmamalıdır ve en iyisi/ iyileri onda olmalıdır. En iyisini giymeli ,en iyisine binmeli ,en iyi konuşmayı o yapmalı, en ciddi duruşu o sergilemeli, en iyi kuaföre o gitmeli, en pahalı mekanda o oturmalı, en en en diye devam eder. Eğer bunlar olmazsa rezil olur. Ancak ve ancak bu gibi maddi gelire , iyi mekanlara, iyi giyinmelere yada belli tavırlara sahip olursa değer görür çevresi tarafından. Onun dışında bir hiçtir.
Sebepleri;
Çocuk daha küçükken çocuğuna dayak atmak, ya da çocuğu eleştirmek ; ne kadar beceriksizsin, senden hiçbir şey olmaz, bir daha yaparsan asla affetmem, sen bu işlerden ne anlarsın kızım/oğlum, senden ancak bu notlar beklenirdi zaten aksi olsa hikaye olurdu gibi cümleler çocukların kendini değersiz hissetmesini sağlar.
Peki ilişki boyutunda kişiler nasıldır? Birbirlerine kullandıkları ifadeler nasıldır?; Ne kadınlar var bir bilsen, sen de kadın mısın acaba? Erkek olsan boyle yapmazdın zaten, bak bakalım diğer erkekler senin gibi mi ? Diğer kadınların beden ölçüleri senin gibi değil, şu tipine bak yoksa bu halinle bana mı yanaşacaksın? gibi cümleler kişilerin birbirlerini değersiz hissetmesini sağlar. Fakat bu gibi değişik cümlelerle çocuklar ya da kişiler gazlanmak istenmektedir. Halbuki organizma gazla çalışmaz ya da gazla değişmez. Ya da gerçekten karşıdaki kişiler o söylenen ifadelere sahip mi acaba?.
Kişiler de kendini değersizleştirebilir. Mesela kişinin depresif belirtileri vardır. Kendine bakımı azalmıştır, eşine bir çoğu anlamda yetişemiyordur ve sonrasında kişi şu cümleleri kurar; ben artık bir hiçim, benden hiçbir şey olmaz, ben ne biçim bir kadınım gibi sözlerle kişiler kendini değersizleştirebilir.
Karşı taraftan duygu satın almak yerine kendi inancını değiştir
Değersizlik duygun olabilir ama unutma ki duygular da kullanılır, üretilir ve tekrardan öğrenilir. Fakat sen bunu değiştirmediğin sürece o duygu oraya yerleşir ve sen farketmeden günlük hayatta bunu kullanmaya devam edersin. Bu duygunu değiştirmen için karşı taraftaki insanlardan değer görmene gerek yok yani değersizlik duygunu değer görerek halledemezsin o zmn ikisi arasında bir bağ oluşur bu da yanlış olur. Değersizlik duygusu karşı taraftaki insanlardan değer satın alarak halledilemez. Çünkü değersizlik duygunu değiştirebilmen için önce kendi inancını değiştirmen gerek.