İnsanlık tarihindeki önemli örgütsel yapılardan birisi de “Vakıf”lardır. Birçok medeniyetlerde farklı adlara ve işlevlere sahip vakıflara rastlanmaktadır. Arkeolojik kazılarda elde edilen tablet vb. yazılı belgelerde günümüz vakıflarına benzer örgütlere rastlamak mümkündür. Hititlilerden Babillere kadar farklı medeniyetler vakıf benzeri örgütsel yapılar kurmuşlardır. Hititlilerde olduğu gibi Bâbil'de Sumula - ilu devrinde, ruhunun selâmetini temin etmek isteyen dindar bir adamın, mâbud Şaarum ile mâbude Şallat adlarına bir mâbed yaptırdığı ve tayin ettiği bir rahibin oturması için de bir mülk hibe ettiği bilgisi günümüze ulaşmıştır. Bizanslılarda da "typica" isimli örgütsel yapı günümüzdeki vakfın karşılığıdır. Uygurlarda da vakıf benzeri örgütsel yapıları anlatan belgelere rastlanmıştır.

Günümüzde sıklıkla kullanılan “Vakıf” kelimesi etimolojik olarak Arapça kökenlidir. Kelime anlamı “alıkoyma, durdurma, duruş, kımıldanmama, tamamen vermek, büsbütün vermek, bağışlamak” anlamına gelmektedir. Benzer şekilde diğer tanımlarda da vakıf, hapsetmek, alıkoymak olup hukuki manada bir şeyin mülkiyetini kamu yararına tahsis etmek, devamlı olarak başkalarının mülk edinmesini engellemek ve durdurmak anlamlarında kullanılmaktadır. Vakıf uygulamasında birey sahip olduğu malların, gelirlerin bir kısmını veya tamamını herhangi bir gelir menfaat beklemeksizin satın alınmaksızın kamu yararına bağışlamaktadır. Bu uygulama ile bireyler varlıklarını hayır işlerine tahsis etmektedirler. Vakıf kuran ve bağış yapan kişiler bu işleri özgür iradeleri ile yapmaktadırlar. Tarihsel süreçte kurulan vakıflara ve kurucularına baktığımız zaman dönemin varlıklı kişileri oldukları görülür. Devlet kademelerinin üst sıralarındaki kişiler elde ettikleri mallar, paralar ile vakıf kurmuşlardır. Devlet kayıtlarında böyle kurulmuş binlerce vakfın belgeleri muhafaza edilmektedir. Kuruluş amaçlarına en uygun ve en kapsamlı vakıf örneklerine beylikler ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde rastlanmaktadır.

Bu hafta vakıf konusuna kısa bir giriş yaptık. Gelecek yazılarımızda konuyu farklı boyutları ile ele alacağız.